۶. داشتن بُطون و لایه هاى معنایى
قرآن، به سان متنِ دستنوشته آدمى نیست که هر چه قدر عمیق باشد، باز هم بتوان به عمق و کُنه آن رسید. قرآن، سخن خداوند حکیمِ دانا و بىنهایت است که عالَم و آدم را آفرید و از اعماق وجود هستى، آگاه است. حقیقت و اعتبار، دست اوست . ذهن و عین، در اختیار اوست. مکتوب و مخلوق، ازآن اوست. خداوند، بر پایه این حکمت و دانایى، کتابش را چنان منظّم ساخته که جز او و آن که او بخواهد، کسى نمیتواند به کنه آن برسد. این، همان چیزى است که از آن به «بطون قرآن» یا «لایه هاى معنایى قرآن» و نیز «حقایق قرآنى» یاد میشود .
در حدیثى از امام باقر علیه السلام آمده است :
إنَّ لِلقُرآنِ بَطناً ، وَ لِلبَطنِ بطناً .
قرآن ، باطنى دارد و باطن آن هم باطنى دارد .
و در حدیثى از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله نقل شده که فرمود :
إنَّ لِلقُرآنِ ظَهراً وَ بَطناً ، وَ لِبَطنِهِ بَطنٌ إلى سَبعَةِ أبطُنٍ .
قرآن ، ظاهرى دارد و باطنى، و باطن آن هم باطنى دارد ، تا هفت بطن (لایه درونى) .
این حدیث از امام على علیه السلام نیز به لایه ها و بطون معنایى قرآن اشاره دارد :
إنَّ کِتابَ اللَّهِ عَلى أربَعَةِ أشیاءَ: عَلَى العِبارَةِ، وَ الإِشارَةِ، وَ اللَّطائِفِ، وَ الحَقائِقِ؛ فَالعِبارَةُ لِلعَوامِّ، وَ الإِشارَةُ لِلخَواصِّ، وَ اللَّطائِفُ لِلأَولِیاءِ، وَ الحَقائِقُ لِلأَنبِیاءِ .
همانا کتاب خدا، بر چهار چیز [، قابل تقسیم] است : بر عبارت ، اشارت ، لطایف و حقایق . عبارت ، براى عوام است ، اشارت براى خواص ، لطایف براى اولیا ، و حقایق براى انبیا .
این متن از مجموعه کتاب های شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث نوشته آیت الله محمدی ری شهری برداشت شده است.
