نزول دفعى و تدریجى قرآن
بحار الأنوار عن الإمام الصادق علیه السلام ( للمفضَّل - ) :
یا مُفَضَّلُ! إنَّ القُرآنَ نَزَلَ فی ثَلاثٍ وعِشرینَ سَنَةً ، وَاللَّهُ یَقولُ :(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ) ، وقالَ : (إِنَّا أَنزَلْنَهُ فِى لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ * فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ * أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ ) ، وقالَ : (لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْءَانُ جُمْلَةً وَ حِدَةً کَذَ لِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ) . قالَ المُفَضَّلُ : یا مَولایَ ! فَهذا تَنزیلُهُ الَّذی ذَکَرَهُ اللَّهُ فی کِتابِهِ ، وکَیفَ ظَهَرَ الوَحیُ فی ثَلاثٍ وعِشرینَ سَنَةً؟
قالَ : نَعَم یا مُفَضَّلُ ! أعطاهُ اللَّهُ القُرآنَ فی شَهرِ رَمَضانَ وکانَ لا یُبَلِّغُهُ إلّا فی وَقتِ استِحقاقِ الخِطابِ ، ولا یُؤَدّیهِ إلّا فی وَقتِ أمرٍ ونَهیٍ ، فَهَبَطَ جَبرَئیلُ علیه السلام بِالوَحیِ فَبَلَّغَ ما یُؤمَرُ بِهِ وقَولُهُ :(لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ ) . فَقالَ المُفَضَّلُ : أشهَدُ أنَّکُم مِن عِلمِ اللَّهِ عُلِّمتُم ، وبِقُدرَتِهِ قَدَرتُم ، وبِحُکمِهِ نَطَقتُم . وبِأَمرِهِ تَعمَلونَ.
بحار الأنوار :امام صادق علیه السلام به مُفضَّل فرمود : «اى مُفضّل ! قرآن ، در طول بیست و سه سال ، نازل شد . خداوند میفرماید :(ماه رمضان که در آن ، قرآنْ فرو فرستاده شد) و فرموده است : (ما آن را در شبى خجسته ، فرو فرستادیم . ما هشدار دهنده بودیم . در آن [شب] ، هر کار، [به نحوى] استوار ، فیصله مییابد . [این] کارى است از جانب ما . ما فرستنده[ى پیامبران ]بودیم) و فرموده است : ([ گفتند:] «چرا قرآن ، یکجا بر او نازل نشده است ؟!». این گونه [آن را به تدریج نازل کردیم] تا قلبت را به وسیله آن ، استوار گردانیم)» .
مفضّل گفت : سَروَرم ! این ، همان تنزیلِ [یکجایىِ] قرآن است که خداوند ، در کتابش آن را بیان کرده است . پس ظهور وحى در طول بیست و سه سال ، چگونه بوده است ؟
فرمود : «آرى، اى مفضّل ! خداوند ، قرآن را در ماه رمضان بر پیامبر صلى اللَّه علیه و آله عطا نمود ، و ایشان، آن را تنها در هنگام لزوم ، ابلاغ میکرد و فقط در زمانى که امر یا نهى اى ضرورت مییافت ، بیان مینمود . پس جبرئیل علیه السلام با وحى ، فرود آمد و آنچه را بِدان مأمور بود ، ابلاغ کرد ، و خداوند فرمود : (و زبانت را [در هنگام وحى،] زود به حرکت در میاور تا در خواندن [قرآن] ، شتابزدگى به خرج نداده باشى)» .
مفضّل گفت : گواهى میدهم که شما ، از علم خدا آموخته شده اید و به قدرتِ او توانایید و به حکمِ او گویایید و به فرمان او کار میکنید .
الکافی عن حفص بن غیاث عن الإمام الصادق علیه السلام قال :سَأَلتُهُ علیه السلام عَن قَولِ اللَّهِ عزّ وجلّ :(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ) وإنَّما اُنزِلَ فی عِشرینَ سَنَةً بَینَ أوَّلِهِ وآخِرِهِ؟
فَقالَ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام : نَزَلَ القُرآنُ جُملَةً واحِدَةً فی شَهرِ رَمَضانَ إلَى البَیتِ المَعمورِ ، ثُمَّ نَزَلَ فی طولِ عِشرینَ سَنَةً.
ثُمَّ قالَ : قالَ النَّبِیُّ صلى اللَّه علیه و آله : نَزَلَت صُحُفُ إبراهیمَ فی أوَّلِ لَیلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَتِ التَّوراةُ لِسِتٍّ مَضَینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ الإِنجیلُ لِثَلاثَ عَشرَةَ لَیلَةً خَلَت مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ الزَّبورُ لِثَمانِ عَشرَةَ خَلَونَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ القُرآنُ فی ثَلاثٍ وعِشرینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ.
الکافى ( - به نقل از حفص بن غیاث - ) :
به امام [ صادق] علیه السلام گفتم: خداوند عزّ وجلّ مىفرماید :(ماه رمضان که در آن ، قرآن فرو فرستاده شده است) ، در حالى که قرآن ، از اوّل تا آخر آن ، در طول [ حدود] بیست سال ، فرو فرستاده شد .
امام صادق علیه السلام فرمود : «قرآن ، در ماه رمضان ، یکجا به بیت المعمور ، فرو فرستاده شد و سپس در طول بیست سال، [تدریجاً] نازل گشت» .
سپس فرمود: «پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرموده است : "صُحُف ابراهیم ، در شب اوّل ماه رمضان، نازل گشت . تورات ، در شب ششم ماه رمضان، نازل شد . انجیل ، در شب سیزدهم ماه رمضان، نازل شد . زبور ، در شب هجدهم ماه رمضان ، نازل شد و قرآن ، در شب بیست و سوم ماه رمضان ، نازل شده است» .
این متن از مجموعه کتاب های شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث نوشته آیت الله محمدی ری شهری برداشت شده است.
