نام های قرآن بخش سوم

ذِکر (یاد)، ذو الذکر (یادآور) ، ذکرى‏ (یادآورى) ، تذکره (یاد کردن)

قرآن

ذَ لِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الْآیَتِ وَالذِّکْرِ الْحَکِیمِ   (آل عمران: ۵۸)

اینها، آیات و ذکر استوارى است که بر تو میخوانیم.

وَ هَذَا ذِکْرٌ مُّبَارَکٌ أَنزَلْنَهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنکِرُونَ   (الأنبیاء: ۵۰)

 

و این ، ذکرى است خجسته که آن را فرو فرستادیم . آیا باز هم آن را انکار میکنید؟!

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَفِظُونَ   (الحجر: ۹)  

 

ما خود ، این ذکر را فرو فرستادیم ، و ما خود ، نگهبان آنیم.

إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَقُرْءَانٌ مُّبِینٌ (یس: ۶۹)  

 

آن نیست ، مگر یادکردى و قرآنى روشن.

إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَلَمِینَ    (ص : ۸۷)

 

آن نیست ، جز یادکردى براى مردمان.

وَ قَدْ ءَاتَیْنَکَ مِن لَّدُنَّا ذِکْرًا    (طه: ۹۹)    

و ما از نزد خویش ، به تو ذکر دادیم.

قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرًا     ((الطلاق: ۱۰)                      

خدا ، ذکرى را به سوى شما فرو فرستاد.

وَ الْقُرْءَانِ ذِى الذِّکْر    (ص : ۱)     

سوگند به قرآنِ یادآور.

وَ هَذَا ذِکْرٌ مُّبَارَکٌ أَنزَلْنَهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنکِرُونَ   (الأنبیاء: ۵۰)    

 این [ کتاب‏] نیز پندى مبارک است که آن را نازل کردیم ، آیا باز هم آن را انکار میکنید؟

تَبْصِرَةً وَ ذِکْرَى‏ لِکُلِ‏ّ عَبْدٍ مُّنِیبٍ     (ق : ۸)       

قرآن، مایه‏ بینش و یادآورى است براى هر بنده بازگشت کننده.

إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرَى‏ لِلْعَلَمِینَ   (الأنعام: ۹۰)

آن نیست ، جز یادآورى براى مردمان.

کِتَبٌ أُنزِلَ إِلَیْکَ فَلَا یَکُن فِى صَدْرِکَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنذِرَ بِهِ وَذِکْرَى‏ لِلْمُؤْمِنِینَ      (الاعراف : ۲) 

کتابى است که به سوى تو فرو فرستاده شده است . پس نباید در سینه تو از ناحیه آن ، تنگى‏اى باشد ، تا به وسیله آن، هشدار دهى ، و براى مؤمنان ، یادآورى باشد.

أَوَ لَمْ یَکْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَبَ یُتْلَى‏ عَلَیْهِمْ إِنَّ فِى ذَ لِکَ لَرَحْمَةً وَ ذِکْرَى‏ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (العنکبوت: ۵۱)

آیا ایشان را بس نیست که این کتاب را که براى آنان خوانده مى‏شود ، بر تو فرو فرستادیم ؟ همانا در آن ، براى مردمى که ایمان دارند ، رحمت و یادکردى است.

کَلَّا إِنَّهُ تَذْکِرَةٌ      ( المدثّر: ۵۴ )

چنین نیست [که مى‏گویند] این [کتاب‏] ، یادآورى است.

وَ إِنَّهُ لَتَذْکِرَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ         (الحاقّة: ۴۸)      

و آن براى پرهیزگاران، یادآورى است.

إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى‏ رَبِّهِ سَبِیلاً    (المزّمّل: ۱۹ ، الإنسان: ۲۹)

قطعاً این [آیات‏] ، یک یادآورى است . پس هر که میخواهد ، به سوى پروردگار خویش ، راهى در پیش گیرد.

مَا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْءَانَ لِتَشْقَى‏ * إِلَّا تَذْکِرَةً لِّمَن یَخْشَى‏  (طه: ۲ و ۳)    

ما قرآن را بر تو فرو نفرستادیم تا به رنج بیفتى ، جز آن که یادآورى است براى هر که میترسد

حدیث‏

الإمام علیّ علیه السلام فی خُطبَةٍ لَهُ:

امام على علیه السلام در یکى از سخنرانى‏هاى ایشان:

وقَد بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إلَیکُم رَسولاً مِن أنفُسِکُم عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّم حَریصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنینَ رَؤوفٌ رَحیمٌ ، وأنزَلَ عَلَیهِ کِتاباً عَزیزاً    ( لا یأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ ولا مِن خَلفِهِ تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمیدٍ ) ( قُرآناً عَرَبِیّاً غَیرَ ذی عِوَجٍ لِیُنذِرَ مَن کانَ حَیّاً ویَحِقَّ القَولُ عَلَى الکافِرینَ ) ... وقَد أبلَغَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إلَیکُم بِالوَعدِ ، وفَصَّلَ لَکُمُ القَولَ ، وعَلَّمَکُمُ السُّنَّةَ ، وشَرَحَ لَکُمُ المَناهِجَ لِیُزیحَ العِلَّةَ ، وحَثَّ عَلَى الذِّکرِ ودَلَّ عَلَى النَّجاةِ

خداوند عزّ وجلّ فرستاده‏اى از خودتان را که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید و به [هدایت و اصلاح ]شما ، حریص بوده و نسبت به مؤمنان ، دلسوز و مهربان است، به سوى شما فرستاد . و بر او کتابى استوار فرو فرستاد که(باطل، نه از پیشِ روى آن و نه از پشت سرش ، به سوى آن نمى‏آید ؛ فرو فرستاده از جانب خدایى فرزانه و ستودنى) ؛ قرآنى عربى ، بى هیچ کژى تا به هر که زنده است ، هشدار دهد و گفتار [خدا ]در باره کافران ، محقّق گردد ... . و خداوند عزّ وجلّ وعده‏[هایش‏] را به شما رسانْد و سخن را برایتان بیان فرمود ، و سنّت (راه و رسم زندگى سعادتمندانه) را به شما آموخت و راه‏هاى روشن را به شما نمود تا بیمارى‏[هاى روحى و اخلاقى‏] را بزُداید ، و به ذکر [خدا ]تشویق کرد و راه نجات را [به شما] نشان داد .

رسول اللَّه صلى اللَّه علیه و آله  فی دُعاءِ الجَوشَنِ  :

پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله ( - در «دعاى جوشن» - ) :     

یا مَن کِتابُهُ تَذکِرَةٌ لِلمُتَّقینَ         

اى کسى که کتابش براى پرهیزگاران ، یادآورى است !

عنه صلى اللَّه علیه و آله  

پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله

کِتابُ اللَّهِ... هُوَ الذِّکرُ الحَکیمُ  

کتاب خدا ، ... یادکردى حکیمانه است

الإمام علیّ علیه السلام :  

امام على علیه السلام :

إنَّ أحسَنَ القَصَصِ وأبلَغَ المَوعِظَةِ وأنفَعَ التَّذَکُّرِ کِتابُ اللَّهِ جَلَّ وعَزَّ.^۳( فَسَْلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ )

همانا نیکوترین داستان و رساترین پند و سودمندترین یادآورى، کتاب خداوند عزّ وجلّ است .(پس ، از اهل ذکر بپرسید ، اگر نمیدانید)

الإمام الباقر علیه السلام ( - فی قَولِ اللَّهِ عزّ وجلّ : ) 

امام باقر علیه السلام ( - در باره این سخن خداوند عزّ وجلّ : )

الذِّکرُ القُرآنُ.( إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِالذِّکْرِ لَمَّا جَاءَهُمْ ) 

ذکر ، همان قرآن است .(کسانى که به ذکر ، چون برایشان آمد ، کافر شدند)

تفسیر القمّی عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام ( - فی قَولِهِ تَعالى‏ : ) 

تفسیر القمّى ( - به نقل از ابو جارود ، از امام باقر علیه السلام ، در باره این سخن خداوند عزّ وجلّ : )

عنِی القُرآنَ الَّذی( لَّا یَأْتِیهِ الْبَطِلُ مِن بَیْنِ یَدَیْهِ )  ، قالَ: لا یَأتیهِ الباطِلُ مِن قِبَلِ التَّوراةِ ، ولا مِن قِبَلِ الإِنجیلِ وَالزَّبورِ ، وأمّا (مِنْ خَلْفِهِ) لا یَأتیهِ مِن بَعدِهِ کِتابٌ یُبطِلُهُ. ^۶( وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَّکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسَْلُونَ )

مقصود [از ذکر] ، قرآن است که(از پیشِ رویش ، باطل به سوى آن نمى‏آید)، [یعنى ]نه از جانب تورات ، باطل به سوى آن مى‏آید [و مردود خوانده مى‏شود] و نه از جانب انجیل و زبور ، و (نه از پشتِ سرش) ، [ یعنى‏] پس از آن نیز کتابى نمى‏آید که آن را باطل [و نسخ ]کند .(و آن ، ذکرى است براى تو و براى قومت، و به زودى [در باره آن‏] پرسیده خواهید شد).

الإمام الصادق علیه السلام ( فی قَولِ اللَّهِ تَبارَکَ وتَعالى‏ : )  الذِّکرُ القُرآنُ 

امام صادق علیه السلام (- درباره این سخن خداوند عزّ وجلّ - :) [مراد از ]ذکر، قرآن است .

این متن از مجموعه کتاب های شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث نوشته آیت الله محمدی ری شهری برداشت شده است.